Studio reportażu Polskiego Radia

5 stycznia 1956 roku odbyło się pierwsze spotkanie Klubu Krzywego Koła, płaszczyzny otwartej dyskusji intelektualnej, która była wyjątkowym zjawiskiem w całym obozie socjalistycznym.

Klub Krzywego Koła - nazwa wzięła się od ulicy, na której znajdował się dom będący początkowym miejscem spotkań członków - był jednym z symptomów odwilży, rozpoczynającej się po śmierci Stalina w 1953 roku, a dopełnionej ujawnieniem tajnego referatu Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR w 1956 roku.

Wachlarz poglądów

Klub skupiał inteligentów - naukowców, pisarzy, artystów, aktywistów, dziennikarzy - o różnych poglądach społeczno-politycznych. W cotygodniowych zebraniach dyskusyjnych uczestniczyły osoby o tak skrajnych poglądach jak Jerzy Braun i Jerzy Urban. Wśród członków Koła znaleźli się m.in. Władysław Bartoszewski, Leszek Kołakowski, Paweł Jasienica, Jacek Kuroń i Antoni Słonimski. Kolejnymi przewodniczącymi Klubu Krzywego Koła byli: Stefan Król, Jan Strzelecki, Jan Józef Lipski, Aleksander Małachowski i Paweł Jasienica.

Intelektualiści pod lupą władzy

- Na to środowisko od początku istnienia miała oko policja polityczna - mówił prof. Rafał Habielski w audycji "Pisarze wobec wydarzeń 56' roku".

 

Witold Jedlicki, jeden z członków Klubu Krzywego Koła, w monografii poświęconej jego funkcjonowaniu twierdził: "Istnieją poważne powody, żeby przypuszczać, że KKK był powołany do życia w roku 1955 nie tylko nie wbrew władzom - i to władzom policyjnym - ale raczej za ich wyraźną zachętą". Jedliński zaznacza jednocześnie, że nie chodziło o prowokację, a o obserwację nastrojów środowisk inteligenckich.

Organy prasowe

Organem prasowym Klubu Krzywego Koła było wydawane w 1956 roku czasopismo "Nowy Nurt". Część członków Klubu publikowało w tygodniku "Po prostu". Pismo powstało w późnych latach czterdziestych, ale dużą rolę zaczęło odgrywać w 1955 roku.

- Pismo zmienia wyraźnie profil polityczny, zaczyna informować, że jest pismem studentów i młodych inteligentów. Zaczyna w wyraźny sposób wypowiadać się za dynamizacją zmian politycznych w Polsce - przybliżył prof. Rafał Habielski w audycji Katarzyny Kobyleckiej poświęconej zamknięciu "Po prostu" z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Polska".

 

Likwidacja "Po prostu" w 1957 roku było jednym z symptomów końca odwilży. 3 lutego 1962 roku ten sam los spotkał Klub Krzywego Koła - decyzją władz został on administracyjnie rozwiązany.

bm