Studio reportażu Polskiego Radia

10 kwietnia 1979 roku Idi Amin uciekł z Ugandy do Libii. Osiem lat rządów krwawego dyktatora doprowadziły do ruiny i śmierci setek tysięcy mieszkańców kraju, który Winston Churchill nazwał kiedyś "rajem na ziemi i ogrodem tropikalnym o urodzie baśniowej".

Wierny żołnierz brytyjskiej korony

Idil Amin urodził się 17 maja 1925 roku. Syn ubogiego rolnika i prostytutki ukończył cztery klasy szkoły podstawowej, do końca życia pozostał analfabetą. Potężną budową zwrócił uwagę oficerów brytyjskiej, okupacyjnej wówczas armii brytyjskiej.

Służył w IV batalionie Kings African Rifles, formacji uważanej za jedną z najlepszych w brytyjskich koloniach. W latach 1954-1956 wyróżnił się niespotykanym okrucieństwem i skutecznością w walkach z partyzantami antybrytyjskiego powstania Mau Mau w Kenii. W nagrodę otrzymał stopień oficerski.

W tym czasie odnosił też sukcesy sportowe. W końcu lat 40. był bokserskim mistrzem armii brytyjskiej w wadze ciężkiej. W latach 50. piastował tytuł mistrza Ugandy. W tym czasie przeszedł też na islam. W ciągu całego życia miał 12 żon i uznał 49 dzieci.

Zamach stanu

Po proklamowaniu niepodległości Ugandy w październiku 1962 roku otrzymał stopień pułkownika w nowo tworzonej armii ugandyjskiej. Ukończył znaną oficerską szkołę piechoty w Woolwich. Prezydent Milton Obote mianował Amina dowódcą sił zbrojnych. Ten zaczął traktować armię jako narzędzie do osiągania własnych korzyści. Udzielił wsparcia rebeliantom zwalczającym rządy Mobutu Sese Soko w Kongu, organizował przemyt złota i kości słoniowej.

25 stycznia 1971 dokonał krwawego zamachu stanu, obalając przebywającego z zagraniczną wizytą Obote. – Rządy Amina to najtragiczniejszy okres w historii Ugandy, która przedtem była krajem ustabilizowanym i w miarę spokojnym – mówił na antenie PR prof. Marek Malinowski.

Polityczny rollercoaster

Amin po objęciu urzędu prezydenta, a faktycznie dyktatora, pozostał naczelnym dowódcą armii. Wycofał się z postępowych reform swojego poprzednika i zerwał więzy z Tanzanią i innymi lewicowymi krajami Czarnej Afryki.

Zwrócił się w stronę prawicowych państw arabskich, bliską współpracę nawiązując zwłaszcza z Sudanem, Egiptem i Jordanią. – Szalenie wielką popularność zdobył dzięki gwałtownym atakom na Zachód. Stał się rzekomo niezłomnym szermierzem biednej Afryki w walce przeciwko niekolonialnemu wyzyskowi – stwierdził afrykanista.

Gdy zaprzyjaźnił się z Kadafim porzucił Egipt i Arabię Saudyjską, by następnie zaofiarować współpracę przywódcom Związku Sowieckiego. Po powstaniu Ludowej Republiki Angoli zaczął kokietować Chiny, twierdząc że tylko one są zbawieniem dla kolorowej Afryki.

Ostatni król Szkocji

Idi Amin znany był z szaleńczych pomysłów. Zaproponował rozstrzygnięcie sporu o ugandyjskie długi wobec Wielkiej Brytanii poprzez pływacki wyścig przez kanał La Manche, pomiędzy nim, a królową Elżbietą II. Spór z Tanzanią chciał zakończyć pojedynkiem bokserskim z prezydentem Nyerere.

Innym razem z okazji rocznicy objęcia władzy urządził wielką demonstrację, podczas której był niesiony w lektyce przez ambasadorów Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Związku Sowieckiego. – Potem okazało się, że to byli tylko szoferzy – opowiadał prof. Malinowski. – W każdym razie odbywało się to w atmosferze niesłychanej fety.

 

Zafascynowany Szkocją kazał się tytułować "ostatnim królem Szkocji". Planował stanąć na czele wojsk, które doprowadzą do secesji Szkocji od Wielkiej Brytanii, a na pogrzebie króla Arabii Saudyjskiej ubrany był w kilt.

Kraj nad przepaścią

W samej Ugandzie za pomocą straszliwych represji dławił każdy przejaw opozycji. W czasie walk plemiennych podczas jego rządów poległo 100 tysięcy żołnierzy i kilkaset tysięcy cywilów.

Pogarszająca się sytuacja gospodarcza skłoniła Amina do zrzucenia winy na azjatyckich mieszkańców Ugandy. Kampania nienawiści rasowej i deportacja 170 tys. Hindusów, którzy stanowili podstawową kadrę handlu, administracji, szkolnictwa i przemysłu doprowadziła do paraliżu większości instytucji.

Samobójczy atak

W 1978 roku Amin zaatakował sąsiednią Tanzanię, która popierała obalonego Obote. Kontratak wojsk tanzańskich zatrzymał się 10 kwietnia 1979 w stolicy Ugandy Kampali. Obalony dyktator zbiegł do Libii, skąd przedostał się do Arabii Saudyjskiej. Zmarł 16 sierpnia 2003.

mjm

Źródło: Polskie Radio