Studio reportażu Polskiego Radia

6 czerwca 1700 roku zmarł Wespazjan Kochowski, poeta, historiograf, czołowy przedstawiciel sarmackiego baroku.

Poeta i wojak

Kochowski przyszedł na świat w Gaju w ziemi sandomierskiej. Urodził się w 1633 roku, ale dokładna data jego przyjścia na świat nie jest znana. Pochodził ze średnio zamożnej szlachty, zaś nauki pobierał w Krakowie, w Collegium Nowodworskiego (od nazwiska fundatora - kawalera maltańskiego Bartłomieja Nowodworskiego).

W dorosłym życiu zajął się tym, czym wielu jego rówieśników w owych niespokojnych dla Rzeczypospolitej czasach - wojaczką. Bił się jako husarz z Kozakami, Rosjanami i Szwedami. Służył pod Stefanem Czarnieckim.

Zwolennik sarmatyzmu czy ideolog jego reformacji?

Jego poglądy polityczne cechują się ambiwalencją. Z jednej strony był obrońcą wolności szlacheckiej i ustroju (brał udział w rokoszu Lubomirskiego zawiązanego w celu ukrócenia dążeń Jana Kazimierza prowadzących do umocnienia władzy królewskiej). Z drugiej: był przeciwnikiem patologii w nim występujących, które leżały u podstaw ustroju szlacheckiej Rzeczpospolitej.

- O jego prawości, rozumie i postępowości świadczy fakt, że ostro występował przeciwko liberum veto oraz piętnował wyzysk i ucisk chłopów - słyszymy w audycji z cyklu "Nad kartami poetów".

 

Historyk czasów ostatnich lat świetności Rzeczpospolitej

Patrząc na bogaty życiorys sarmaty nie dziwi fakt, że obok poezji - ironicznych fraszek i liryków z cyklu "Niepróżnujące próżnowanie" - zajął się też spisywaniem dziejów mu współczesnych. Jego "Roczniki polskie" stanowią cenne i niepozbawione autorskiego krytycyzmu źródło o epoce. Ta działalność zawiodła go na dwór samego króla Jana III Sobieskiego.

"Dzieło Boskie, albo pieśni Wiednia wybawionego" - tak brzmiał tytuł poetyckiego zapisu wydarzeń wyprawy wiedeńskiej, w której poeta wziął udział na zaproszenie samego króla Jana III Sobieskiego, który chciał – wzorem władców średniowiecznych - by o jego zwycięstwie powstawały pieśni.

Polska - wybrane przez Boga przedmurze chrześcijaństwa

Opus magnum Kochowskiego jest jednak dzieło "Psalmodia polska". - Jest to cykl stylizowanych psalmów prozą - słyszymy w audycji z 1961 roku. Kochowski przedstawiał tam koncepcje Rzeczypospolitej jako "przedmurza chrześcijaństwa" i Polaków jako narodu wybranego przez Boga.

Posłuchaj audycji o życiu Kochowskiego ilustrowanej jego utworami.

bm