Tadeusz Hołówko jako naczelnik Wydziału Wschodniego MSZ, Stanisław Patek i Dmitrij Bogomołow, Warszawa 1929

Hołówko_663.jpg

29 sierpnia 1931 roku został zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów Tadeusz Hołówko, polski polityk i publicysta, czołowy działacz PPS, konspirator, zwolennik i bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego.
Urodził się we wrześniu 1889 roku w dalekim Kazachstanie. Syn polskiego zesłańca z Powstania Styczniowego już jako uczeń gimnazjum w Ałma-Acie wszedł w kontakty z organizacją Socjalistów-Rewolucjonistów, tzw. eserowców.
W młodości związał się z dwoma miastami - Petersburgiem, gdzie jako student tamtejszego uniwersytetu współpracował z tamtejszymi polskimi organizacjami konspiracji socjalistycznej oraz Krakowem, do którego trafił po zakazie studiowania w Rosji. Tam po raz pierwszy zetknął się z najbliższym otoczeniem Józefa Piłsudskiego, którego zwolennikiem był już do końca życia.
 
<div class="audio atarticle emb uid-0e01b0d9-45e0-497b-a92f-d32da9960db9 audio-default-html"><header> Posłuchaj </header>
<div class="positioner"><span data-media="{&quot;id&quot;:1401113,&quot;file&quot;:&quot;//static.prsa.pl/0e01b0d9-45e0-497b-a92f-d32da9960db9.mp3&quot;,&quot;provider&quot;:&quot;audio&quot;,&quot;uid&quot;:&quot;0e01b0d9-45e0-497b-a92f-d32da9960db9&quot;,&quot;length&quot;:1742,&quot;autostart&quot;:true,&quot;link&quot;:&quot;&quot;,&quot;title&quot;:&quot;wybitni%20polscy%20parlamentarzyeci%20-%20tadeusz%20ho%C5%82%C3%B3wko___f%2046632_tr_0-0_117541160c496705%5B00%5D.mp3&quot;,&quot;desc&quot;:&quot;Tadeusz%20Ho%C5%82%C3%B3wko%20-%20audycja%20z%20cyklu%20%22Wybitni%20polscy%20parlamentarzy%C5%9Bci%22.%20%28PR%2C%2013.04.1989%29&quot;,&quot;advert&quot;:0,&quot;type&quot;:&quot;muzyka&quot;}" class="play pr-media-play"> 29:02 wybitni polscy parlamentarzyeci - tadeusz hołówko___f 46632_tr_0-0_117541160c496705[00].mp3 Tadeusz Hołówko - audycja z cyklu "Wybitni polscy parlamentarzyści". (PR, 13.04.1989) <a data-media="{&quot;id&quot;:1401113,&quot;file&quot;:&quot;//static.prsa.pl/0e01b0d9-45e0-497b-a92f-d32da9960db9.mp3&quot;,&quot;provider&quot;:&quot;audio&quot;,&quot;uid&quot;:&quot;0e01b0d9-45e0-497b-a92f-d32da9960db9&quot;,&quot;length&quot;:1742,&quot;autostart&quot;:false,&quot;link&quot;:&quot;&quot;,&quot;title&quot;:&quot;wybitni%20polscy%20parlamentarzyeci%20-%20tadeusz%20ho%C5%82%C3%B3wko___f%2046632_tr_0-0_117541160c496705%5B00%5D.mp3&quot;,&quot;desc&quot;:&quot;Tadeusz%20Ho%C5%82%C3%B3wko%20-%20audycja%20z%20cyklu%20%22Wybitni%20polscy%20parlamentarzy%C5%9Bci%22.%20%28PR%2C%2013.04.1989%29&quot;,&quot;advert&quot;:0,&quot;type&quot;:&quot;muzyka&quot;}" class="iPlus add-to-play"> </a></div>
</div>
 
W okresie działania konspiracji kierował m.in. masową akcją strajkową na uczelniach rosyjskich, prowadził też szeroko zakrojoną działalność publicystyczną. Przez wiele lat należał do liderów Polskiej Partii Socjalistycznej, choć sercem był z obozem piłsudczyków.
W czasie I wojny światowej współorganizował powołaną przez Józefa Piłsudskiego Polską Organizację Wojskową. W 1918 roku jako tajny emisariusz polityczny odbył słynną podróż na wschód "przez dwa fronty". W Rosji toczył rozmowy na temat powołania niezależnych polskich oddziałów wojskowych spośród Polaków służących w armii rosyjskiej . Bezskutecznie.
W niepodległej już Polsce uczestniczył w organizowaniu w Lublinie pierwszego gabinetu Tymczasowego Rządu Ludowego, należał do grona redaktorów manifestu, zapowiadającego radykalne rozwiązania ustrojowe i społeczno-gospodarcze. Jako radny zasiadał w magistracie Warszawy. Bardzo dużo uwagi poświęcał kwestiom położenia materialnego ludzi pracy. Zajmował się także sprawami kultury, aktywnie uczestniczył w debatach nad działalnością warszawskich teatrów.
Brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony Krzyżem Srebrnym orderu Virtuti Militari. Należał do pierwszego garnituru publicystyki PPS-owskiej. W swoich artykułach zajmował się zagadnieniami narodowościowymi. Propagował piłsudczykowskie idee federalizmu Polski z Ukrainą, Litwą i Białorusią. Stał się jednym z głównych rzeczników kierunku zwanego prometeizmem – koncepcji zakładającej wewnętrzne rozbicie sowieckiej Rosji i uniezależnienie się narodowości rosyjskich pod patronatem Polski.
Wobec mniejszości słowiańskich na Kresach Wschodnich zajmował stanowisko pojednawcze, liberalne i kompromisowe. Zwalczał nacjonalistyczne podejście Narodowej Demokracji. Mimo to w 1930 roku został przez skrajne ukraińskie ugrupowania OUN i UWO obciążony odpowiedzialnością za akcję pacyfikacyjną zarządzoną przez Piłsudskiego po licznych atakach terrorystycznych ukraińskich nacjonalistów. Został zastrzelony w Truskawcu - jednym z najbardziej znanych przedwojennych polskich uzdrowisk.
mjm

Studio reportażu i dokumentu Polskiego Radia

Tadeusz Hołówko. Ofiara ukraińskiego nacjonalizmu