Data publikacji:
2022-04-19
Strona główna > Artykuł
"Nadzieja na przetrwanie" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej
Studio Reportażu i Dokumentu
Zamknięta w getcie warszawskim w czasie drugiej wojny światowej inteligencja żydowska zajęła się i dokumentowaniem życia odciętego od świata miejsca. Inicjatorem tych działań był m.in. Emanuel Ringelblum, historyk, działacz społeczny i publicysta, twórcą tzw. Archiwum Getta Warszawskiego. Nazywane też "Archiwum Ringelbluma" stanowi dzisiaj jedno z najważniejszych świadectw o życiu i zagładzie Żydów polskich w czasie II wojny światowej.
Most nad ul. Chłodną łączący dwie części getta. Widoczny tramwaj nr 16, luty 1942 rokufot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
"Nadzieja na przetrwanie" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej
Jak napisał socjolog Paweł Śpiewak w eseju "Śmierć ma wiele imion" dla członków Oneg Szabat ta praca była rodzajem oporu, ale innym niż walka zbrojna. To było nieposłuszeństwo intelektualne. "Ringelblum chciał powiedzieć, że opór daje poczucie sensu, bo wyrywa ich z życia na co dzień, życia, które sprowadzało się do troski o przeżycie. W tej aktywności ludzie wykraczali poza siebie. Brali cząstkę odpowiedzialności za swoją wspólnotę i tym samym za jej przyszłość”. Gromadzono wszystko, co się dało: druki urzędowe, prasę konspiracyjną, ulotki, utwory literackie, pamiętniki, rysunki, fotografie, listy przychodzące do getta, kartki żywnościowe i tramwajowe, recepty lekarskie, zaproszenia na spektakle, druki reklamowe, opakowania po produkowanych w getcie towarach, zeszyty tajnego nauczania, przepustki, pocztówki, a nawet papierki po cukierkach. Z inspiracji pracowników Archiwum rozpisywano ankiety i kwestionariusze we wszystkich środowiskach getta.
Po upadku powstania w getcie, Emmanuel Ringelblum z żoną i synem ukrywał się w bunkrze na warszawskiej Ochocie przy ul. Grójeckiej 77. Miejsce na kryjówkę zorganizowała rodzina miejscowych ogrodników, Wolskich, która ukrywała blisko 40 osób – uciekinierów z getta. 8 marca 1944 roku Niemcy namierzyli tę kryjówkę. Wszystkich, zarówno ukrywanych, jak i ukrywających, aresztowali i przewieźli na Pawiak. Tam, trzy dni później, zamordowali. Ringelblum spędził w tym bunkrze ponad pół roku. W tym czasie cały czas pisał. Stworzył wówczas m.in. słynny esej o stosunkach polsko-żydowskich w czasie drugiej wojny światowej oraz pracę dotyczącą inteligencji żydowskiej i jej tragicznych losów.
. ***
Reportaż "Nadzieja na przetrwanie" autorstwa Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej został wyemitowany we wtorek (19.04) o godz. 18.45 na antenie Programu 3.