Data publikacji:
2023-01-11
Strona główna > Artykuł
"Miastowi" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej
Studio Reportażu i Dokumentu
Latowicz jest jedną z najstarszych osad w południowo-wschodniej części Mazowsza. Położony na wzgórzu, oblanym dookoła Świdrem i jego odnogą miał charakter obronny. Pierwsze wzmianki o Latowiczu pochodzą z wieku XIII. W 1300 roku wioska została nadana w dożywocie Janowi z Piekar, sędziemu czerskiemu. W 1313 roku był w posiadaniu Krystyna, wojewody płockiego. W okresie feudalizmu Latowicz był jednym z najważniejszych ośrodków miejskich tego regionu (ślady grodziska – Góra Królowej Bony).
Latowicz - widok centrum miejscowościfot. Jacek Maria Jeliński/Wikimedia commons
"Miastowi" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej
W 1420 roku Latowicz otrzymał prawa miejskie na prawie magdeburskim (dokument nie zachował się), potwierdzone następnie przez księcia mazowieckiego Janusza I w 1423 roku.
Począwszy od drugiej połowy XV w. Latowicz – jak pokazują zachowane źródła archiwalne – stał się uposażeniem księżnych mazowieckich, a potem w wieku XVI i XVII jako starostwo niegrodowe należał do uposażenia polskich królowych. Od roku 1536 był w posiadaniu królowej Bony. Ona to, budując nowy dwór o charakterze obronnym przyczyniła się do podniesienia obronności miasta, zwiększenia w nim bezpieczeństwa. Kolejną właścicielką miasta była Anna Jagiellonka. Największy rozkwit miasta przypada na XVI i pierwszą połowę XVII wieku.
O rozwoju Latowicza zadecydowało jego położenie na krzyżujących się tu szlakach handlowych i tranzytowych, położenie geograficzne (położony między rzeką Świder a wielkim obfitującym w ryby stawem) oraz liczne przywileje królewskie. Schyłek świetności Latowicza nastąpił wraz z nadejściem wojen szwedzkich. Miasto niejednokrotnie nawiedzane i niszczone przez wrogie wojska szwedzkie, rosyjskie i kozackie popadło w ruinę. Wiek XVIII to czas podźwignięcia się Latowicza z wielkich zniszczeń. Miasto rozbudowywało się. W latach 30-tych tego stulecia starosta latowicki, książę August Aleksander Czartoryski ufundował drewniany kościół pod wezwaniem Św. Trójcy, rozebrany w 1918 r., gdyż w latach 1899-1911 zbudowano tu nowy murowany kościół w stylu neogotyckim pod wezwaniem św. Walentego. Przy kościele powstały dwa bractwa licznie zrzeszające mieszczan: w 1721 r. Bractwo Różańca Świętego, w 1734 r. – Bractwo Trójcy Przenajświętszej.
Nadużycia ze strony burmistrzów i zarządców oraz destrukcyjne rządy zaborców przyczyniły się do upadku miasta. Prawa miejskie zostały odebrane przez cara Aleksandra II . W 1869 roku Latowicz bezpowrotnie utracił prawa miejskie. Warto jednakże podkreślić, że wieś zachowała do dziś ślady wielowiekowego rozwoju, co widoczne jest w rozplanowaniu ulic, śladach dawnego targowiska o wrzecionowatym kształcie. Z okresu lokacyjnego pochodzi ponadto czworoboczny rynek przylegający do głównego traktu.
Teraz po 154 latach Latowicz wraca do statusu miasta, które to prawa posiadał przez 446 lat. Z dniem 1 stycznia 2023 r., Latowicz stał się nowym miastem na mapie Polski. A wójt już nie jest wójtem, tylko burmistrzem. W dniu 29.07.2022 r. zostało ogłoszone Rozporządzenie Rady Ministrów ws. ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
To nie pierwsza wieś w Polsce, która ubiegała się o prawa miejskie. Dlaczego mieszkańcy wsi dążą do zmiany statusu swoich miejscowości. Co zyskują, a co tracą w wyniku takiej transformacji. Czy chodzi tylko o to, żeby mówić innym: "jestem z miasta"... Z czego wynikają takie decyzje...
Czytaj również:
- "Latarnia". Reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej [POSŁUCHAJ]
- "To jest moja cisza" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej [POSŁUCHAJ]
***
Reportaż "Miastowi" autorstwa Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej został wyemitowany we wtorek (10.01) o godz. 23.10 na antenie Programu 1.