Data publikacji:
2025-09-02
Strona główna > Artykuł
Audycja "Noc z reportażem" i „Ostatni atak romantyzmu profesor Filiny”, "Noc i mgła" oraz "Dom w sercu miasta"
Studio Reportażu i Dokumentu
W audycji reportaże ukazujące różne oblicza walki o wolność. Od protestów na ulicach Tbilisi po dramatyczne wspomnienia z obozu Ravensbrück. To historie ludzi, którzy mierzyli się z przemocą, głodem i próbą odebrania tożsamości. W centrum Tbilisi Gruzini domagają się demokracji, a prof. Maria Filina walczy o przetrwanie polskiej kultury. Stanisława Bafia wspomina eksperymenty medyczne i psychiczne rany, które nie zagoiły się po wojnie. A w tle secesyjna Kamienica Centralna w Zamościu, świadek historii i symbol odradzającej się pamięci.
Małgorzata Żerwe, autorka reportażu podczas protestów w Gruzji fot. David Mairowitz
"Ostatni atak romantyzmu profesor Filiny" - reportaż Małgorzaty Żerwe
Reportaż ukazuje splecione losy dwóch światów - protestujących obywateli i polskiej społeczności w Gruzji. To opowieść o tym, że walka o wolność może mieć wiele twarzy i każda z nich zasługuje na uwagę. Na Alei Rustawelego w centrum Tbilisi codziennie tysiące Gruzinów domagają się demokracji i powrotu do rozmów z UE. Tuż obok, w bocznej ulicy, prof. Maria Filina walczy o przetrwanie polskiej kultury w Gruzji. To dwie walki, jedno pragnienie - wolność. Pod koniec 2024 roku Gruzja stanęła w ogniu społecznego sprzeciwu. Decyzja rządzącej partii Gruzińskie Marzenie o zawieszeniu rozmów akcesyjnych z Unią Europejską wywołała falę protestów, które codziennie rozgrywają się tuż obok gmachu parlamentu. Władza odpowiada siłą, ale demonstranci nie ustępują. W cieniu tych wydarzeń, w jednej z bocznych ulic Tbilisi, toczy się inna walka. cicha, ale równie ważna. Walka o przetrwanie polskiej kultury i tożsamości. W niewielkim lokalu działa Związek Kulturalno-Oświatowy Polaków w Gruzji "Polonia", założony w latach 90. przez prof. Marię Filinę, wykładowczynię tbiliskiego uniwersytetu. W czasach, gdy Gruzja zmagała się z kryzysem, ona budowała przestrzeń dla polskiej kultury, języka i pamięci. Dziś, gdy kraj znów drży w posadach, prof. Filina walczy o przetrwanie "Polonii"- miejsca, które dla wielu jest domem duchowym i kulturowym.
Reportaż powstał przy wsparciu Gdańskiego Stypendium Kulturalnego Fundusz Mobilności.
"Noc i mgła" - reportaż Krystyny Usarek
Aresztowana i deportowana do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, Stanisława Bafia trafiła do świata, w którym głód, strach i cierpienie były codziennością. Reportaż to wspomnienie tej obozowe codzienności, także doświadczenia medyczne wykonywane na więźniarkach, operacje mięśniowe, kostne, doświadczenia z zarazkami tężca i gronkowca. Reportaż ukazuje nie tylko fizyczne cierpienie, ale też długofalowy wpływ obozowych przeżyć na psychikę bohaterki. Lęk, który nie mijał po wyzwoleniu i milczenie, które trwało latami.
Reportaż "Noc i mgła" powstał w 1975 roku. W 1987 roku otrzymał nominację na Peix Italia.
Reportaż Krystyny Usarek "Noc i mgła" dostępny jest na stronie podcastowej polskieradio.pl
"Dom w sercu miasta" - reportaż Moniki Malec z Polskiego Radia Lublin
Kamienica Centralna w Zamościu jest jedynym na renesansowym Starym Mieście przykładem architektury secesyjnej. Ma wyjątkową historię. Na początku XX wieku kamienica była najnowocześniejszym budynkiem. Miała rozwiązania, o których się mieszkańcom Zamościa nie śniło. Była instalacja elektryczna, centralne ogrzewanie, radiatory, bieżąca woda, kanalizacja, a nawet był plan zainstalowania windy. W budynku była sala widowiskowa. Mieścił się w nim hotel, restauracja, kino oraz mieszkania prywatne. Mieszkały tu osoby zajmujące ważne stanowiska - lekarze, sędziowie, radcy czy notariusze, z których najbardziej znany był Bolesław Leśmian. Mieszkał tu były prezydent Lublina i adwokat Wacław Bajkowski. Spał tu ponoć sam Józef Piłsudski. W "Restauracji Centralnej" jadali między innymi aktorka i piosenkarka Mira Zimińska, piosenkarz Mieczysław Fogg czy poeta Józef Czechowicz.
Przez ponad 100 lat Centralka podlegała zmianom. Między innymi zniknęła sala widowiskowa z wnętrza, czy kariatydy oraz głowy faunów z fasady budynku. Niedawno ukończony został remont Centralki, na który Urząd Miasta w Zamościu zdobył ponad 3 miliony złotych. Dachu nie kryje już dachówka marsylska, ale obiekt wciąż zachwyca. Jeden z mieszkańców, prof. Marek Blaszke, stara się, by na fasadę powróciły secesyjne figury i ozdoby. Chce to zrobić dzięki pomocy mieszkańców głosujących na projekt w ramach budżetu obywatelskiego.
Audycja "Noc z reportażem" emitowana była we wtorek (2 września 2025) o godz. 0.05 na antenie Programu 1.
***
SRPR